مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارش اخیری که منتشر کرده تأکید میکند، در مجموع طی فصل بهار در سال ۱۴۰۳ بیش از ۷۱ میلیون سفر در کشور ثبت شده که از این تعداد، ۷۰ میلیون و ۶۰۰ هزار سفر داخلی بوده و مابقی متعلق به سفرهای خارجی است. آمارهای منتشرشده از رفتار خانوار ایرانی در سال گذشته حاکی است که خانوارها باتوجه به فشارهای مالی و محدودیتهای معیشتی در تلاشند تا هزینه سفر خود را به حداقلیترین شکل ممکن برسانند؛ به نحوی که از تعداد ۷۰ میلیون و ۶۰۰ هزار سفر، نزدیک به ۳۶ میلیون سفر (۵۱ درصد) بدون اقامت شبانه و حدود ۳۴ میلیون سفر (۴۹ درصد) با اقامت شبانه به سفر رفتهاند. موضوع دیگری که پررنگ است، این است که جامعه ایران کدام استانها را مقاصد اصلی خود میدانند و تمایل دارند به آن استانها سفر کنند؛ طبق دادههای بهدستآمده از این ۷۰ میلیون سفر انجام شده استانهای خراسان رضوی، مازندران، گیلان، تهران و فارس جزو استانهای مقصد با بیشترین سفرها در بهار ۱۴۰۳ بودهاند. در کنار مسائل مربوط به مقاصد اهداف جامعه ایرانی برای سفر نیز قابلتوجه است، طبق اطلاعاتی که مرکز پژوهشهای مجلس اخیراً در گزارشی منتشر کرده است مهمترین اهدافی که گردشگران در سال گذشته داشتهاند در چهار هدف اصلی از جمله دیدار با اقوام و آشنایان، تفریح و فراغت، زیارت و درمان خلاصه شده است.
حدود ۷۰ درصد اقامت گردشگران در خانه اقوام
سفرهای فصل بهار جامعه ایرانی که میتوانست به گردش مالی قابل توجه در جامعه میزبان منجر شود؛ اما دستاورد قابل توجهی نداشت؛ چراکه این سفرها وارد مسیرهای غیررسمی یا حمایتهای خانوادگی شده است که امکان گردش مالی برای جامعه میزبان را به حداقلیترین شکل ممکن رسانده است. آمار منتشرشده در این زمینه حاکی است که نزدیک به ۷۰ درصد از اقامتها در بهار ۱۴۰۳ اقامت در خانه بستگان و آشنایان بوده است. در مقابل سهم هتلها و مهمانسراها بهشدت ناچیز بوده است به نحوی که تنها ۴ درصد اقامتها را به خود تخصیص داده است. افزایش تورم و گرانیهای موجود، نحوه سفرکردن جامعه ایرانی را نیز با تغییراتی همراه کرده است؛ به شکلی که ایرانیان برای سفر کمتر به سراغ هواپیما و قطار میروند. به همین جهت حجم عظیم سفرهای داخلی در بهار سال گذشته با خودرو و وسایل نقلیه شخصی رقم خورده است. در جامعه ایران کمتر خانوادهای بدون خودرو است، حتی خانوادههای کمدرآمد نیز یک وسیله نقلیه برای خود دارند به همین جهت است که آمارها نشان میدهند حدود ۷۰ درصد از سفرها در مسیر رفت با خوردروهای شخصی رقم خورده. آماری که از وابستگی بالای گردشگران به این وسیله نقلیه خبر میدهند. در مقابل آمار سفرها با هواپیما و قطار کمتر از ۳ درصد است. در بازه زمانی ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۳ به دلیل عوامل گسترده اقتصادی، تغییرات اجتماعی و زیرساختی، تغییرات متأثر از همهگیری کرونا شاهد تغییرات قابل توجهی در سفر خانوارهای ایرانی در طول ۱۳ سال گذشته بودهایم. با شروع دهه ۹۰ ما شاهد افزایش سفرها در فصل بهار بودهایم به نحوی که در بهار سال ۱۳۹۰ حدود ۵۸ درصد یعنی جمعیتی حدود ۸ میلیون خانوار حداقل یکبار به سفر رفتهاند. در سالها بعد با وجود اتفاقات گوناگون میزان سفر خانوارهای ایرانی به اوج خود در سال ۱۳۹۷ میرسد به نحوی که از حدود ۲۵ میلیون خانوار نزدیک به ۷۰ درصد آنها یعنی حدود ۱۷ میلیون خانوار به مسافرت رفتند که در مجموع شاهد ۱۱۲ میلیون سفر بودهایم. سفرها همواره به دو بخش بدون اقامت شبانه و با اقامت شبانه تقسیم میشود. در بین سفرهای با اقامت شبانه همچنان نام استان خراسان رضوی در تمام این سالها صدرنشین مطلق بوده است، به نحوی که این استان در سال ۱۳۹۰ ۴.۴ میلیون سفر یعنی حدود ۱۲ درصد از کل سفرها را داشته است. تعداد سفرها در سال ۱۳۹۷ به اوج خود رسید و با ۷.۵ میلیون سفر پیشتاز تمام استانها بود.
سفرهای بهاری محدودتر شده است
بررسی آمارهای منتشر شده در خصوص سفرهای داخلی خانوارهای ایرانی در فصل بهار از ابتدای سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۴۰۳، تعداد خانوراهای سفر کرده از ۱۱.۸ میلیون خانوار در سال ۱۳۹۰ به ۱۴.۱ میلیون خانوار در سال ۱۴۰۳ رسیده این یعنی ما شاهد رشدی ۲۰ درصدی در این بخش هستیم؛ اما مسئلهای که در این زمینه قابل توجه است. شاخص دسترسیپذیری خانوارهای مسافر به کل خانوارهاست. آمارهای منتشر شده توسط گزارش مرکز پژوهشهای مجلس میگوید شاخص دسترسیپذیری در سال ۱۳۹۰، ۵۸ درصد بوده که در سال ۱۴۰۳ به ۵۲ درصد رسیده است به این معنی با وجود رشد جمعیت و تعداد کل خانوارها و افزایش تعداد مسافران، سفرهای بهاری برای همه اقشار محدودتر شده است. علت محدود شدن سفر برای همه اقشار همانطور که انتظار میرود مربوط به افزایش هزینههای سفر و فشارهای اقتصادی در سالیان گذشته بوده چراکه دسترسپذیری کاهش یافته و بخش قابل توجهی از جامعه به دلیل محدودیتهای مالی از چرخه سفرهای داخلی در فصل بهار به کنار رفته است.
