رها معیری: با فرارسیدن روزهای پایانی تابستان و آغاز سال تحصیلی جدید، بار دیگر شور و شوق مدرسه در کوچهپسکوچههای شهر و روستا جریان یافته است. چند روز دیگر، حدود ۹ میلیون دانشآموز در مقاطع ابتدایی با کولهباری از امید و انتظار، سالی تازه را در کلاسهای درس آغاز میکنند؛ جایی که آینده کشور در آن ساخته میشود. امسال اما آغاز سال تحصیلی رنگ و بویی متفاوت دارد؛ چراکه دولت چهاردهم و شخص رئیسجمهور، دکتر مسعود پزشکیان، با تأکید جدی بر عدالت آموزشی، آموزش و پرورش را بهعنوان نقطه کانونی پیشرفت کشور برگزیدهاند. این نگاه، بارقه امیدی است برای آنکه فرصت یادگیری و رشد، نه تنها برای گروهی خاص، بلکه برای همه کودکان ایرانزمین، به شکلی عادلانه و برابر فراهم شود. در چنین فضایی، آموزش ابتدایی بهعنوان بنیان یادگیری، بیش از هر زمان دیگری در کانون توجه قرار گرفته است؛ جایی که مهارتهای سواد پایه شکل میگیرد و مسیر زندگی تحصیلی دانشآموزان رقم میخورد. این در حالی است که مسئولان آموزش و پرورش براین باورند که معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اهمیت مهارتهای نوین گفت: تفکر و پژوهش، مهارت جستوجو، خلاقیت، مهارت زبانی و سواد دیجیتال از حوزههای کلیدی به شمار میآید. بر همین اساس، برنامههایی نظیر «عید هنر و داستان»، «جابر بن حیان» و آموزش سواد دیجیتال برای دانشآموزان طراحی شده است که تاکنون میلیونها دانشآموز و هزاران معلم در آن مشارکت داشتهاند.
سه محور اصلی برای افزایش کیفیت آموزش
در این رابطه رضوان حکیم زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش به خبرنگار «آرمان امروز» می گوید: به هر حال آموزش ابتدایی پایه و بنیاد است؛ البته قبل از آن پیشدبستانی وجود دارد و من امیدوار هستم که روزی فرا برسد که در کشور ما همه نوآموزان بتوانند فرصت بهرهمندی از آموزش پیشدبستانی را بهصورت عادلانه و برابر داشته باشند. اما به هر حال، آموزش رسمی ما با ابتدایی آغاز میشود و بنیانهای یادگیری مهارتهای سواد پایه در این دوره شکل میگیرد. ما در سه محور «ارتقای کیفیت»، «توسعه و بسته عدالت آموزشی» و «ارتقای مهارتهای دانشآموزان» برنامههایمان را پیگیری میکنیم. ذیل هر کدام از این محورها نیز برنامههای مشخصی تعریف شده است. برای اینکه از کلیگویی دور باشیم و صرفاً چرخهای از فعالیتها و اقدامات بیثمر نداشته باشیم، امسال عملکرد همین برنامهها را به «برنامه عملیاتی» تبدیل کردیم و آنها را به شاخصها گره زدیم. همچنین کارنامه عملکرد تمام مناطق و استانها را استخراج کردیم؛ بهویژه در مورد شاخصهای مهم عملکردی مانند جذب ششسالههای تمام، جذب خالص، پوشش دوره ابتدایی، نرخ تکرار پایه، نرخ ارتقا (که بسیار مهم است) و نرخ ترک تحصیل. اینها مهمترین آماری بودند که روی آنها تمرکز کردیم و بر اساس آن، مناطق را استخراج و تفاهمنامهای را امضا کردیم تا مبنای عمل ما باشد. به عبارتی، ما به دنبال آن هستیم که اقدامات و فعالیتهایمان به بهبود واقعی در کلاس درس منجر شود. اگر نرخ تکرار پایه کاهش یابد، یعنی اقدامات ما مثمرثمر بوده است. اگر بتوانیم در نظام اداری و حکمرانی کشورمان زبان «برنامه» را جایگزین زبان «گزارش فعالیتها» کنیم ـ یعنی با شاخصها سخن بگوییم ـ میتوانیم مسیر را درست طی کنیم و در نهایت به اهدافی که هدفگذاری کردهایم، دست پیدا کنیم.
سال تحصیلی و تحقق عدالت آموزشی
وی با اشاره به اینکه ما در این سه محور، برنامهریزی و رصد را انجام دادیم و خوشبختانه دستاوردهای خوبی داشتیم، خاطر نشان می کند: بهطور خاص در طرح عدالت آموزشی، امسال انشاءالله میتوانیم از ابتدای سال آن را پیگیری کنیم. در بحث جذب بازماندگان از تحصیل و در راستای فراهم کردن فرصتهای برابر برای دسترسی به آموزش، برای اولین بار در سالهای گذشته توانستیم بیش از ۳۰ هزار کودک را با تلاش شبانهروزی همکارانمان در سراسر استانها به مدرسه بازگردانیم. این در حالی است که معاونت آموزش ابتدایی اصلاً ردیف مصوب بودجه ندارد و این یکی از موضوعات عجیب است؛ زیرا راهکار ۱۹۳ سند تحول بنیادین بر اولویت تأمین و تخصیص منابع تأکید دارد، اما در لایههای بودجهای وزارت آموزش و پرورش در این سالها، هیچگاه ردیفی برای مهمترین دوره دیده نمیشود. این نشان میدهد که شاید قانونگذاریهای ما در ترجمه عملیاتی خود، که باید در بودجه لحاظ شود، جدی گرفته نشده است.
حکیم زاده همچنین باور دارد که با همه این محدودیتها، تلاش کردیم که تغییر ایجاد کنیم و خاطرنشان کرد: یکی از موضوعات امیدوارکننده نیز اهتمام آقای دکتر پزشکان، رئیس دولت چهاردهم، به موضوع آموزش و پرورش و اولویتی است که برای آن قائل هستند. ایشان حتی جزئیات موضوعات را بهصورت کارشناسی دنبال میکنند؛ بهطوری که در جلسه دیروز هم در جزئیات مشارکت داشتند. ما سالها در کشور مسیرهای متعدد و متنوعی را برای توسعه طی کردهایم: زمانی به سراغ سدها، پلها و جادهها رفتیم بدون توجه به مشکلات زیستمحیطی که نتیجهای در بر نداشت؛ زمانی دیگر، در حاشیه شهرها مسکن مهر ایجاد کردیم بدون آنکه به ساخت مدرسه توجه کنیم؛ و بارها وعده ساخت میلیونها واحد مسکونی یا ایجاد شغل دادیم. اما به نظر من برای اولین بار، نقطه درستی برای پیشرفت کشور انتخاب شده است و آن، «آموزش و پرورش، کلاس درس و مدرسه» است. انتخاب بسیار درستی بود؛ اما ریسک بالایی دارد، زیرا نتایج تغییر در آموزش و پرورش مانند پروژههای عمرانی یکساله قابل مشاهده و بازدهی فوری نیست. با این حال، مطمئناً این نقطه آغاز، تأثیرات قطعی، پربازده و ماندگاری خواهد داشت.
