سومین دور مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا که در تاریخ ششم اردیبهشت ماه انجام شد به مرحلهای حساس و سرنوشتساز رسیده است. این مذاکرات که ادامه راه تلاشها برای رسیدن به توافق هستهای و رفع تحریمها محسوب میشود، اکنون از تعارفات اولیه گذشته و طرفین وارد بده بستان اصلی و سبک و سنگین کردن شرایط شدهاند. این تغییرات نشاندهنده جدیت بیشتر در روند مذاکراتی است که میتواند به یک توافق پایدار منجر شود. اضافه شدن مایکل آنتون به عنوان هدایتکننده مذاکرات فنی طرف آمریکایی و حضور تیم دوازدهنفره کارشناسی او، نشاندهنده عزم جدی ایالات متحده برای رسیدن به توافق با ایران است. هدف این تیم، رفع تحریمها در قبال محدود شدن برنامه هستهای ایران است. این تغییر در تیم مذاکرهکننده آمریکایی میتواند به معنای جدیتر شدن این مذاکرات باشد و طرف ایرانی را به چالشهای جدیدی دعوت کند. در همین راستا، بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب نیز بیانگر تصمیم جدی نظام برای ادامه مذاکرات است. بقایی سخنگوی وزارت امور خارجه نیز اعلام نموده که: «ایران با مواضع اصولی خود در خصوص خاتمه تحریمهای ظالمانه و آمادگی برای اعتمادسازی در مورد برنامه هستهای صلحآمیز، ثابتقدم خواهد بود.» این مواضع میتواند به طرف مقابل این پیام را منتقل کند که ایران به دنبال یک توافق منطقی و پایدار است. قبل از شروع دور سوم مذاکرات ایالات متحده از ایران خواسته تا غنیسازی اورانیوم را متوقف کند و به جای آن سوخت هستهای وارد کند. این درخواست میتواند نقطه عطفی در مذاکرات باشد، اما ایران بر غیرقابل مذاکره بودن توقف کامل غنیسازی تأکید داشته. این تضاد دیدگاهها میتواند مذاکرات را از مسیر خود خارج کند و اعتماد بین دو طرف را کاهش دهد. مذاکرت اکنون به مرحله ای رسیده که میتوانیم برای شرح کامل وضعیت به اصطلاح «شیطان در جزئیات است» اشاره کنیم که نشان میدهد که «چیزی ممکن است ساده به نظر برسد، اما در واقع جزئیات پیچیده هستند و احتمالاً مشکلاتی را ایجاد میکنند.» تیمهای فنی اکنون بر سر رفع تحریمها، محدودیتهای غنیسازی و زمانبندی – مسائلی که میتوانند به راحتی مذاکرات را از مسیر خارج کنند، مبارزه خواهند کرد. ترامپ قبل از آغاز این دور از مذاکرات اظهار داشته : «من فکر میکنم در رابطه با ایران کارها خیلی خوب پیش میرود و ما جلسات بسیار جدیای داریم. در این زمینه فقط دو گزینه وجود دارد، و یکی از آنها گزینه خوبی نیست- اصلاً گزینه خوبی نیست. من فکر میکنم در مسیر رسیدن به توافق با ایران بسیار خوب عمل کردهایم.» این اظهارات نشاندهنده عزم جدی ایالات متحده برای رسیدن به توافق است، هرچند که ترامپ همچنین اشاره کرده که:«هیچکس حتی اسرائیل نمیتواند او را وادار به ورود جنگ کند اما ممکن است خود وارد جنگ شود چون ایران نباید به سلاح هستهای دست پیدا کند.» آنچه در پس مواضع گاه متناقض نمای ترامپ -که تکنیک مذاکره او و تلاش برای راضی نگه داشتن مخالفان قدرتمند مذاکرات در آمریکا و اسرائیل است- آشکار است میل وافر او به حل مسئله ایران هسته ای با کمترین هزینه و از طریق مذاکراه است. ترامپ همچنین در مصاحبه با مجله تایم به مناسبت صدمین روز ریاست جمهوریش گفته که «من جلوی حمله اسرائیل به ایران را نگرفتم اما شرایط را برایشان راحت نکردم و در نهایت تصمیم را به خود اسرائیلیها واگذار کردم.» این اظهارات نشاندهنده تنشهای موجود بین اسرائیل و ایران است و تلاش اسرائیل برای انجام عملیات خرابکارانه در ایران به منظور بر هم زدن مذاکرات، دور از انتظار نیست. اسرائیل از توافق احتمالی ایران و آمریکا که مطلوبش نباشد، بسیار نگران است و این نگرانی میتواند بر روند مذاکرات تأثیرگذار باشد. در حال حاضر، اعتماد بین طرفین کم است و محدودیت زمانی نیز بر مذاکرات حاکم شده، اما با وجود چالشهای موجود، این امیدواری وجود دارد که طرفین بتوانند به توافقی- هر چند محدود- دست یابند و کاهش مشکلات ناشی از درگیریها و تنشهای چند ساله این دو کشور و عوارض حاصل از آن، بتواند به ثبات اقتصادی و اجتماعی کشور کمک کند. وزیر خارجه عمان -به عنوان میزبان مذاکرات -نیز در پایان این دور مذاکرات اعلام کرد که:« اصول اساسی، اهداف و نگرانی های فنی همگی مورد بحث قرار گرفتند. مذاکرات هفته آینده ادامه خواهد یافت و یک نشست سطح بالا به طور موقت برای سوم ماه مه برنامه ریزی شده است.» در نهایت، انتظار میرود که با ادامه مذاکرات و تلاشهای دیپلماتیک، هر دو طرف به راه حلی مشترک دست یابند که علاوه بر تأمین منافع ملی خود بتوانند صلح و ثبات را در منطقه برقرار سازند. امید است که این توافق نه تنها مشکلات کنونی را کاهش دهد بلکه بتواند زمینهساز همکاریهای بیشتر در آینده باشد.
