سید محمد خاتمی در سخنانی با اشاره به پیوند عاطفی خود با شهر یزد، از این استان به عنوان نمادی از تمدن، ایمان و زیست در دل کویر یاد کرد و هشدار داد: «روزگاری سخن از کمآبی یزد بود، اما امروز روشن است که کل ایران در اقلیم نیمهخشک جهان قرار دارد و با گسترش صنعت و تکنولوژی، بحران آب در کشور به مرحلهای رسیده که حتی از احتمال جنگ جهانی سوم بر سر آب سخن گفته میشود.»
وی با تأکید بر اینکه مناطق مرکزی چون یزد با از بین رفتن منابع زیرزمینی، کاهش بارندگی و گسترش شهرها بیش از سایر مناطق با چالش کمآبی مواجه شدهاند، افزود: «این وضعیت نه فقط یک مسئله زیستمحیطی بلکه تهدیدی برای تداوم حیات اجتماعی و فرهنگی در این نواحی است.»
رئیسجمهور پیشین ایران با اشاره به جایگاه تاریخی یزد گفت: «یزد منطقهای است که اگر نبود، بخش بزرگی از ایران به کویر بدل میشد. ساکنان این سرزمین با ابداعاتی چون قنات، در جایی که زندگی ممکن نبود، حیات آفریدند. ارزش این تلاش، یعنی خلق زندگی در دل بیابان، فراتر از هر سرمایه مادی است.»
خاتمی با اشاره به پیشینه تمدنی ایران پیش و پس از اسلام افزود: «ما از معدود کشورهای کهن جهان هستیم که پیش از اسلام تمدنی وسیع داشتیم و پس از اسلام نیز بیشترین سهم را در شکلگیری تمدن اسلامی ایفا کردیم. از صرف و نحو عربی گرفته تا فلسفه و عرفان اسلامی، همه به نحوی متأثر از اندیشه ایرانیاند و یزد یکی از کانونهای درخشان این پیوند ایرانی–اسلامی است.»
وی در بخش دیگری از سخنانش با یادآوری سابقه حضور پیروان دین زرتشتی در یزد و کرمان گفت: «در شهری که به دارالعباده معروف است، زرتشتیان قرنها در کنار مسلمانان با همزیستی مسالمتآمیز زیستهاند. این همزیستی، جلوهای از اصالت ایرانی است که اجازه نداد تحمیل اشرافیت اعراب صدر اسلام، روح استقلال فرهنگی این سرزمین را نابود کند.»
رئیس جبهه اصلاحات ایران با اشاره به جنگ دوازدهروزه اخیر و واکنشهای داخلی، گفت: «در آن روزها دیدیم که تمام اختلافات کنار رفت. همه، حتی منتقدان، یکصدا از ایران سخن گفتند و گفتند “ای ایران”. البته گفتن کافی نیست، بلکه باید در عمل نسبت به ایران وفادار بود.»
وی افزود: «من از اسلامی سخن میگویم که برای ایران حرمت قائل است و در انسان ایرانی استعداد و ظرفیت بزرگ میبیند، و از ایرانی که از معنویت اسلام برای گشودن افقهای تازه استفاده کرد.»
خاتمی با تأکید بر اهمیت تاریخی و فرهنگی یزد گفت: «توجه به یزد تعصب محلی نیست؛ پاسداشت کانونی است که در طول قرون و اعصار در دل کویر زندگی آفریده است. مردم یزد در طول تاریخ به نقاط مختلف ایران مهاجرت کردند و در هر جا که رفتند، با حفظ هویت خود، زندگی ساختند.»
وی در ادامه هشدار داد: «اگر این مهاجرتها ناشی از غیرقابلسکونت شدن یزد باشد، اصل زندگی و فرهنگی که طی قرون در این منطقه شکل گرفته، از بین خواهد رفت. امروز نه تنها نیروهای تحصیلکرده یزد در حال مهاجرتاند، بلکه حتی برای کارهای ساده نیز نیروی غیر بومی وارد میشود.»
رئیسجمهور پیشین تأکید کرد: «قرنها تلاش برای ایجاد زندگی در سرزمینی لمیزرع با این روند مهاجرت در خطر نابودی است و مهمتر از آن، هویت ایرانی که در این منطقه شکل گرفته، تهدید میشود. باید برای حفظ این میراث و جلوگیری از مهاجرت بیشتر، اندیشه و تدبیر کرد.»
