اشکان پیرزاده
بدون شک دیپلماسی و ارتباطات فرهنگی نشات گرفته از پدیده فرهنگی اربعین، یکی از پدیده های منحصربه فرد و اثرگذار در عرصه روابط بین الملل جهان معاصر در نظر گرفته می شود، چرا که به شکلی ویژه تعاملات میان جوامع اسلامی خصوصا شیعیان را تقویت کرده و به عنوان ابزاری کارآمد در افزایش توان نرم این جوامع در برابر تهاجمات فرهنگی و اجتماعی دشمنان منطقه ای و فرامنطقه ای عمل می کند. اربعین، به عنوان بزرگ ترین تجمع مذهبی جهان، هرساله میلیون ها زائر را از کشورهای مختلف به سوی کربلا می کشاند و این جریان عظیم انسانی فرصتی استثنایی برای تقویت همبستگی های فرهنگی، مذهبی و اجتماعی میان شیعیان و دیگر اقوام مسلمان فراهم می کند.
از دیدگاه نگارنده، اربعین فراتر از یک مراسم مذهبی است و نقش مهمی در دیپلماسی عمومی و فرهنگی ایفا می کند. این مناسبت به شیعیان جهان امکان می دهد تا با ایجاد پیوندهای عمیق و پایدار با یکدیگر، شبکه های ارتباطی و فرهنگی قوی تری بسازند که در نهایت منجر به تقویت هویت جمعی و افزایش قدرت نرم آنها در مواجهه با تهدیدات خارجی می شود.
در عصری که دشمنان منطقه ای و فرا منطقه ای با ابزارهای مختلف، از جمله رسانه ها و شبکه های اجتماعی، تلاش دارند تا با ایجاد تفرقه و نفرت میان مسلمانان به اهداف خود برسند، اربعین به عنوان یک ابزار قدرتمند فرهنگی، می تواند این تلاش ها را خنثی کند. دیپلماسی فرهنگی اربعین همچنین بستری برای تبادل فرهنگی و ارتقای فهم و شناخت متقابل میان جوامع شیعی مختلف ایجاد می کند. این تعاملات نه تنها باعث افزایش آگاهی فرهنگی و مذهبی میان ملت ها می شود، بلکه به تقویت روابط دیپلماتیک و سیاسی در سطح کلان نیز کمک می کند.
کشورهای میزبان زائران و جوامعی که در این مناسبت حضور دارند، می توانند از این فرصت برای بهبود روابط بین المللی خود بهره ببرند و با ترویج ارزش های مشترک انسانی، به توسعه صلح و ثبات در منطقه کمک کنند.
در نهایت، با توجه به فشارها و تهدیدات موجود در منطقه و جهان، تقویت دیپلماسی فرهنگی اربعین به عنوان یک استراتژی محوری در سیاست خارجی جوامع و ملت های شیعه باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد. این مراسم نه تنها موجب تقویت پیوندهای اجتماعی و فرهنگی می شود، بلکه به ایجاد یک جبهه متحد در برابر تهاجمات فرهنگی و اجتماعی دشمنان نیز کمک شایانی می کند. با برنامه ریزی های دقیق و هوشمندانه می توان از ظرفیت های گسترده این مناسبت برای تقویت و گسترش روابط بین المللی و افزایش قدرت نرم جوامع شیعه بهره برد.
*استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل
