زهرا نژاد بهرام
هم اکنون بیش از ۴ میلیون موتورسیکلت در شهر تهران به عنوان ساکنان اصلی معابر شهری همه معابر را از پیاده روها، بزرگراهها، خیابانها، کوچهها و حتی عبوراز چراغ قرمزها به خود اختصاص دادهاند.
موتور سیکلت امروزه یکی از وسایل حمل و نقل جدی و سبک در شهرها هست و به عنوان وسیله سریع و بدون مانع همه معابر شهری را در اختیار گرفته است. بر اساس آخرین اخبار پلیس راهور ۷۴ درصد از تصادفات فوتی در تهران مربوط به موتورسواران و ۴۷ درصد از کل تصادفات منجر به فوت، ۶۹ درصد از تصادفات جرحی و ۱۷درصد از تصادفات خسارتی به موتورسیکلتها اختصاص دارد.
د رهمین ارتباط موتور سیکلتها در شهر تهران به خاطر مزایایی مانند سرعت و قابلیت مانور بالا، وسیله مورد علاقه بسیاری از شهروندان شده است؛ آنها همچنین در انتقال برخی بارها نیز فعالیت میکنند و به عنوان وسیله حمل و نقل باری نیز شناخته میشوند. با توجه به موارد متعدد استفاده از موتور سیکلت میزان حضور آنها منجر به مسائل عدیدهای در شهر شده که بیتوجهی به آنها نگرانیهای زیادی را ایجاد میکند. فرسودگی بخشی از آنها منجر به افزایش آلایندهها در هوای شهر شده است آنگونه که وجود موتوری کاربراتوری بستری برای تولید آلاینده گردیده است. اصولاً از آنجا که موتور سیکلتها معمولاً از سیستمهای سوخت قدیمی و تکنولوژیهای ناکارآمدی بهره میبرند، منجر به تولید گازها و ذرات آلاینده بیشتری میشوند. این آلایندهها شامل منوکسید کربن، دیاکسید نیتروژن، ذرات معلق و سایر ترکیبات آلی فرار هستند که منبع بزرگی برای آلودگی هوا محسوب میشوند. براساس نظرات کارشناسی عامل اصلی آلودگی هوای تهران منابع متحرک با سهم ۵۸درصدی است و در شهر تهران ۱۰ درصد از انتشار ذرات معلق که آلاینده اصلی هوای پایتخت است، به ناوگان موتورسیکلت بازمیگردد که عدد قابل ملاحظهای است.
گذشته از آلایندگی، این ساکنان اصلی معابر تهران، در معرض آسیبهای متعددی ناشی از جرح نیزهستند. وقتی در بزرگراههای شهر بیش از آنکه خودرو دیده شود، موتور سیکلت که بیشتر آنها فاقد ظرفیتهای ایمنی نظیر کلاه هستند، وجود دارد نگرانی از سلامت راکبان امری جدی محسوب میشود. از سوی دیگر بزرگراهها و خیابانها در ترافیک سخت شاهد نوعی رقابت برای جستجوی مسیر از طرف آنها نیز هستند آنگونه که با رویکردهای تحکمآمیز رانندگان وسایل نقلیه را وادار به کنار کشیدن برای ایجاد راه عبور میکنند و احتمالاً خسارتهایی به خودروهای درحال حرکت یا متوقف در ترافیک وارد میشود. براساس برخی مشاهدات، در بسیاری از موارد عبور آنها تنها به حاشیه بزرگراهها محدود نمیشود بلکه در خطوط سرعت نیز شاهد تردد موتور سیکلتها هستیم واین میزان نگرانی را برای سلامت راکبان افزونترمی سازد. این مهم تنها به بزرگراههای و خیابانهای اصلی محدود نمیشود بلکه حضور آنها در پیاده روها نیز قابل تامل است. به عبارت دیگر در پیاده روها که محل رفت و آمد کودک و پیر و.. است میبایستی مسیری برای تردد آنها گشود، وگرنه عابرین دچار آسیب میشوند. در برخی پیاده روهای شهری، مدیریت شهری برای محدود کردن آنها نمادها و موانعی ایجاد کرده است اما این مهم منجر به ایجاد مشکلات جدی برای افراد دارای معلولیت شده است چراکه امکان تردد را برای آنها مسدود ساخته است؛ لذا ضروری است با اتکا به تجارب دیگر کشورها شهرهای جهان که با تردد زیاد موتور سیکلت روبه رو هستند راهکارهای مؤثر برای ایجاد ایمنی جهت راکبان و طراحی مسیری مناسب برای عابران پیاده و امکان تردد خودروها در شرایط مناسب را فراهم کرد. به عنوان مثال در شهر هانوی پایتخت ویتنام، برای مدیریت و ساماندهی آنها که حدود ۵ میلیون موتور سیکلت دارد، با اقداماتی نظیر، ممنوعیت تدریجی تردد موتورسیکلتهای فرسوده، توسعه حملونقل عمومی و بهرهگیری از مسیرهای ویژه برای آنها توانستهاند فضای مساعدتری برای تردد آنها و دیگر شهروندان فراهم کنند.
در پاریس پایتخت فرانسه مدیریت شهری، با ارائه مجوز هوشمند برای تردد موتورسیکلتها به مناطق مرکزی شهر و نظارت دیجیتال به آنها تلاش جدی برای ساماندهی آنها انجام داده است. از این رو به نظر میرسد تلاش مدیریت شهری و نهادهای مرتبط میتواند شرایط امنتری را برای راکبان موتور سیکلت فراهم کند که بخشی از آنها ارائه میشود:
۱. ممنوعیت زمانبندیشده ورود موتورسیکلت به بزرگراهها در ساعات اوج ترافیک
۲. ایجاد مسیرهای اختصاصی و ایمن برای موتورسیکلتها در خیابانهای پرتردد و حتی بزرگراهها
۳. برقراری نظام مجوز هوشمند برای ورود موتورسیکلتها جهت تردد به مناطق مرکزی.
۴. توسعه حملونقل عمومی محلهمحور برای کاهش وابستگی به موتورسیکلت.
۵. فرهنگسازی ایمنی و آموزش رفتار ترافیکی برای راکبان وضرروت جدی برای مجهز شدن راکبان به وسایل ایمنی
در نهایت به نظر میرسد تهران نیازمند بازنگری جدی در سیاستگذاری برای موتورسیکلتها که امروز ه بخشی از وسایل ترددی در شهر هستند، میباشد. این مهم نه تنها برای کاهش آلودگی، بلکه برای حفظ جان شهروندان و بازگرداندن نظم به خیابانها الزامی است. تجربه جهانی نشان میدهد که بدون تلفیق سیاستهای محدودکننده، و اقدامات زیرساختی و تشویقی، بحران تردد نا ایمن موتورسیکلتها برای راکبان و دیگر شهروندان برطرف نخواهد شد.
