زهرا نژاد بهرام
یکی از مهمترین و عمیقترین بحرانهای شهری در ایران به خصوص شهر تهران مسأله آب میباشد که با اتکا به ظرفیتهای شهر هوشمند قادر به رفع است. حکمروایی هوشمند ظرفیتی است که امروزه در اداره شهرهای بزرگ جهانی در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفته است. این مدل حکمرانی این امکان را ایجاد کرده تا بسیاری از بحرانها و مسائل شهری مرتفع گردد.
بکارگیری فنآوری در کنار فعالسازی ظرفیتهای شهری بستری برای مدیریت شهرها را در جهان امروزایجاد کرده که قادر است بحرانها را مرتفع و مشکلات را برطرف کند. حکمراویی هوشمند شهری این ابزار کنترلی را با رویکرد مدیریت مشارکتی و از پایین به بالا و جمعآوری دادههای مصرفی و منابع و الگوهای رفتاری شهروندان ایجاد کرده است.
شهر تهران با در اختیار داشتن بیش از هزار کیلومتر فیبر نوری و بر خورداری از سازمانی برجسته به نام فاوا به همراه زیر ساختهای متعدد در تحقق مدیریت شهری الکترونیک، قادر است بحران آب شهری را با اتکا به مدیریت هوشمند برطرف نماید.
این مهم در شهرهایی که از این ظرفیت استفاده کردهاند، امروزه قابل دسترس است. بارسلون یکی از این شهرها است، که در زمره برجستهترین شهرهای دارای مدیریت هوشمند میباشد. این شهر در مدیریت منابع آب درسی تأثیرگذار در حکمروایی شهری را به مدیریتهای شهری ارائه کرده، که قابل نسخهبرداری برای آنها میباشد. بیتوجهی یا نادیده انگاری این تجارب متکی به فنآوری، مدیریت آب شهر تهران را با دشواریهای بسیار زیاد و بحرانهای عمیق روبرو میکند. از این رو نگاهی دوباره به ظرفیتهای ایجاد شده دراین شهرو دیگر شهرهای متکی به حکمروایی هوشمند این امکان را برای تهران و سایر نقاط شهری فراهم میکند که ا از بحران آب نجات یابند. بارسلون دومین شهر پرجمعیت اسپانیا با ۱. ۶ میلیون نفر است که باکمک اینترنتاشیا (IoT) در سیستم مدیریت هوشمند، یک پیشروی اروپایی و جهانی در مدیریت هوشمند آب است. در سال ۲۰۱۱، این شهر یک شبکه واحد تبادل اطلاعات شهری با لایههای متعدد را ایجاد کرد که الگوی سایر شهرها شد. لایه حسگر به نام Sentilo، برای جمعآوری دادهها طراحی شده است. این لایه اکنون منبع باز است و در جهان منتشر شده است. یک لایه دیگر به نام City OS، برای تجزیهوتحلیل دادهها، تصمیمگیری، تهیه گزارش و دانشافزایی در نظر گرفته شده است. علاوه بر این شبکه، سیستم هوشمند بارسلون در سال ۲۰۲۳ و بر اساس اصول پایداری محیطی و اجتماعی برای تأمین ۲۳ شورای شهر ساخته شد. هدف این سیستم، پیادهسازی سیستمهای جمعآوری، تصفیه، توزیع، مصرف و پس از آن تصفیه هوشمند است و این کار را با حداکثر تضمین از نظر تأثیر مثبت اجتماعی و اقتصادی انجام میدهد. در کمتر از یک دهه، سیستم مدیریت هوشمند آب بارسلون و منطقه شهری آن، هم در بخش تأسیس زیرساختهای جدید و هم در بخش بازسازی و استفاده مجدد از زیرساختهای موجود، بهطور قابلتوجهی بهبود یافته است.
بارسلون یک نمونه است که با دراختیار گرفتن شبکه جمعآوری اطلاعات و ابزارهای هوشمند اکوسیستم حکمروایی هوشمند شهری را برای اداره شهر ایجاد نموده و با مشارکت شهروندان اقدام اساسی برای رفع بحران آب را به سرانجام رسانید.
درهمین ارتباط کیپ تاوان در افریقای جنوبی، سنگاپور، بنگلور و لیما در پرو و… نیز توانستهاند با اتکا به ظرفیت شهر هوشمند از بحران آب خارج شوند. توجه مدیریت شهری به نقش شهروندان در مدیریت مصرف بهینه به همراه جلوگیری از هدر رفت آب با اتکا به سیستمهای تکنولوژیک، تحت مدیریت هوشمند، دراین شهرها توانسته است آنها را از بحران آب بیرون کند.
لذا توجه به این مهم ضروری است که، این مهم نیازمند ابزارهایی نه از جنس سختافزار به تنهایی است؛ بلکه نیازمند ابزارهایی از جنس نرمافزار به عنواناندیشه و باور به نقش شهروندان و بکارگیری تکنولوژی برای رفع مشکل است. یعنی باور به نقش فنآوری و مشارکت مردم در ایجاد تغییر! و این مهیا نمیشود مگر آنکهاندیشه مدیریت شهری در حکمروایی تغییر کند.
شهرداری تهران نیز با توجه به زیر ساختهای مؤثر وجدی قادر است با یک برنامهریزی آسان و با اتکا به مشارکت شهروندان از طریق برنامههای محله محور این اقدام را به سرانجام رساند. این شهرداری با تکیه بر آموزشهای عمومی و استانداردسازی درمصرف بهینه قادراست بحران آب را از تهران دورکند. فراموش نکنیم که دراستان تهران بر خلاف سایر استانها بیشترین میزان مصرف آب را در سطح شهرها دارد؛ لذا دور شدن از این راه حل برای مدیریت شهری به معنای رسیدن به روز صفر آبی است!
بر اساس استانداردها در کشور ۸-۹ درصد منابع آبی در مصرف خانگی قرارد دارد و ۲ درصد در صنعت و ۹۰ درصد در کشاورزی اما سهم این استان و این شهر با دیگر بخشهای کشور تفاوت چشمگیری دارد! بر اساس آخرین گزارشها از مجموع منابع، ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون فقط به مصرف آب شرب میرسد، یعنی حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد منابع آب در اختیار استان تهران به مصرف آب شرب میرسد و این اولین و بزرگترین محدودیت است. به عبارت دیگرکوچکترین خشکسالی و کاهش بارندگیها موجب بروز مشکلات عدیده میشود. هم اکنون مصرف حدود دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب مصرف از سفرههای آب زیرزمینی هم بیش از توان سفره است. هم اکنو در سال کسری مخزنی متوسط ۱۵۴ میلیون متر مکعب وجود دارد و این به معنای آنست که سالانه حجم آب برداشت شده از سفرههای زیرزمینی ۱۵۴ میلیون متر مکعب بوده که از تمام پتانسیل آبها هم بیشتر است. این گزارش موید آن است که نگرانی برای آب بسیار جدی است! تنها راه کار دراین دوره با اتکا به ظرفیت مدیریت شهری، اتکا به مدیریت هوشمند شهری در آب است. و شهرداری با اتکا به ظرفیتهای گسترده قادر به انجام آن است؛ این مهم نیازمند عزمی جدی از سوی مدیریت شهری و شورای شهر به صورت مشترک است.
