انوشیروان پویان / کارشناس فرهنگی- موسیقیدان
با توجه به هشدار مقام معظم رهبری درباره وضعیت «نه جنگ، نه صلح» و تأکید ایشان بر ضرورت تقویت روحیه کار و تلاش برای خروج از فضای رکود و بلاتکلیفی تحمیلی دشمن، نگارنده این یادداشت تلاش دارد چارچوبی مستقل و غیررسمی برای عبور از تنشهای ژئوپلیتیکی و حرکت بهسوی توسعه پایدار در غرب آسیا ارائه دهد. در جهانی که تنشهای منطقهای میتوانند بهسرعت به بحرانهای جهانی بدل شوند، پیشنهادهای شهروندی گاه مسیرهایی تازه برای سیاستگذاری باز میکنند. این سطور، از سوی یک شهروند ایرانی با پیشزمینه هنری در آهنگسازی، تلاشیست برای ارائه الگویی عملی در مسیر صلح، همکاری فناورانه، و توسعه سبز. افزایش خطر درگیری مستقیم میان ایران و اسرائیل، پیامدهای انسانی، اقتصادی و امنیتی نگرانکنندهای را به همراه دارد. چنین سناریویی، بیش از همه به سود قدرتهای فرامنطقهای خواهد بود که از بیثباتی برای تضعیف ظرفیتهای راهبردی کشورهای منطقه بهره میبرند. در مقابل، ایران میتواند با بهرهگیری از ظرفیتهای فناورانه و دیپلماتیک خود، ابتکاری چندوجهی برای صلح پایدار، امنیت منطقهای و توسعه سبز ارائه دهد—مدلی که تهدیدها را به فرصت تبدیل میکند و بهجای تقابل، بر همکاری تمرکز دارد.
اورانیوم برای صلح: از بازدارندگی تا انرژی پاک
دستاوردهای هستهای ایران، حاصل تلاش علمی چند دههای، همواره نقش بازدارندهای در حفظ امنیت ملی ایفا کردهاند. اما این ظرفیت میتواند در قالبی جدید، به بستری برای همکاریهای منطقهای در حوزه انرژیهای نو و فناوریهای پاک تبدیل شود. بخشی از ذخایر اورانیوم غنیشده ایران میتواند صرفاً در پروژههای صلحآمیز و انرژی پاک منطقهای مورد استفاده قرار گیرد، تحت نظارت کامل آژانس بینالمللی انرژی اتمی. این رویکرد، اورانیوم را از منبع تنش به پشتوانهای برای همکاری، امنیت مشترک و توسعه پایدار بدل میسازد.
اصول راهبردی پیشنهادی
– حفظ حقوق ملی در چارچوب قوانین بینالمللی و بدون تضعیف توان دفاعی
– شفافیت و نظارت داخلی از طریق نهادهای قانونی و گزارشدهی عمومی
– همکاری فناورانه مشروط به تضمینهای معتبر حقوقی و مالی
– امکان بازگشتپذیری در صورت نقض تعهدات طرف مقابل
– تقویت بومیسازی و اشتغالزایی از طریق شرکتهای فناور داخلی
سازوکار اجرایی: اورانیوم برای انرژی پاک
– استفاده از ذخایر بالای ۵ درصد صرفاً در پروژههای صلحآمیز تحت نظارت آژانس
– کاربرد محدود به سوخت نیروگاهها و راکتورهای منطقهای
– اجرای بازرسیهای شفاف و قابل راستیآزمایی برای ایجاد اعتماد متقابل
مشارکت بینالمللی و تأمین مالی
پیشنهاد میشود صندوق توسعه پایدار منطقهای با سرمایه اولیه ۱۰۰ میلیارد دلار تأسیس شود، با مشارکت کشورهایی چون ایالات متحده، اتحادیه اروپا، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، روسیه و چین.
اجزای کلیدی این صندوق عبارتاند از:
۱. تأمین سرمایه برای پروژههای مولد و اشتغالزا
۲. تضمین سرمایهگذاری و بیمه سیاسی برای سرمایهگذاران خارجی
۳. آزادسازی داراییهای بلوکهشده تحت مکانیزم حقوقی مشخص
۴. رفع مرحلهای تحریمها در ازای تحقق شاخصهای پروژهای بجای پرداخت نقدی
محورهای اجرایی طرح:
این ابتکار بر پنج محور عملیاتی استوار است که هر یک به حوزهای حیاتی از توسعه منطقهای میپردازد:
۱. انرژیهای تجدیدپذیر: ایران میتواند با مشارکت کشورهای اروپایی و همسایگان خلیج فارس، پروژههای مشترک ساخت مزارع خورشیدی و بادی را راهاندازی کند. این همکاری نهتنها به کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی کمک میکند، بلکه بستری برای اعتمادسازی فناورانه فراهم میسازد.
۲. اقتصاد هیدروژن سبز: زیرساختهای تولید و صادرات این منبع پاک میتواند با مشارکت کشورهای عربی و ترکیه توسعه یابد. ایران، با ظرفیتهای جغرافیایی و علمی خود، قادر است به یکی از بازیگران اصلی در زنجیره تأمین هیدروژن منطقه تبدیل شود.
۳. امنیت آب و غذا: بهعنوان چالش مشترک منطقهای، نیازمند سرمایهگذاری در فناوریهای آبشیرینکن و کشاورزی هوشمند است. این محور میتواند همکاریهایی میان ایران، ترکیه، آذربایجان و کشورهای خلیج فارس را شکل دهد.
۴. انرژی هستهای پیشرفته: توسعه نیروگاههای ایمن و پایدار از طریق همکاری با روسیه و چین قابل تحقق است. این همکاریها میتوانند به انتقال فناوری، ارتقای ایمنی، و تقویت زیرساختهای بومی منجر شوند.
۵. سازوکار امنیتی منطقهای: ایجاد مکانیسمی برای مدیریت مشترک منابع آب، انرژی و محیط زیست، میتواند همه کشورهای منطقه را در قالبی فراگیر گرد هم آورد. این مکانیسم، بهجای رقابت، بر همافزایی و مسئولیتپذیری مشترک تأکید دارد.
این ابتکار، پیشنهادی مستقل از سوی یک شهروند ایرانی است که باور دارد امنیت پایدار نه از مسیر تقابل، بلکه از راه توسعه علمی، همکاری منطقهای و رفاه مشترک حاصل میشود. این رویکرد، معادله «مهار ایران برای امنیت دیگران» را به «توانمندسازی ایران برای امنیت همگان» تبدیل میکند.
حتی در شرایط دشوار، گامهای اعتمادساز قابل اجرا هستند:
– اجرای پروژههای مشترک کوچک
– طراحی سازوکارهای مرحلهای پاداش و تنبیه
– راهاندازی مراکز نظارت دیجیتال
– مشارکت نهادهای غیردولتی در توسعه
– امضای توافقات چندمرحلهای برای اعتمادسازی تدریجی
این پیشنهاد وابسته به هیچ دولت یا نهادی نیست. دیدگاهی مستقل از سوی یک شهروند ایرانی است که باور دارد دیپلماسی، نوآوری و همکاری منطقهای میتوانند مسیر بهتری برای آینده ایران و ایرانیان، همسایگانش و جهان ترسیم کنند.
