موسسه مطالعاتی اقتصاد و صلح، تازهترین گزارش خود را با عنوان «شاخص جهانی صلح» منتشر کرد، در این بررسی، مهربانترین کشورها عبارتند از: ایسلند، دانمارک، اتریش، نیوزیلند، سوئیس، فنلاند، کانادا، ژاپن، استرالیا و جمهوری چک. همچنین قهرآمیزترین کشورها عبارتند: رتبع ۱۶۲- سوریه ۱۶۱- عراق ۱۶۰- افعانستان ۱۵۹- سودان شمالی ۱۵۸- آفریقای مرکزی ۱۵۷- سومالی ۱۵۶- سودان ۱۵۵- کنگو ۱۵۴- پاکستان ۱۵۳- کره شمالی ۱۵۲- روسیه ۱۵۱- نیجریه ایران با بیش از ۶ میلیون نزاع خیابانی در سال! و بیش از ۱۵ میلیون پرونده قضایی از زد و خورد و قتل و طلاق و تجاوز و.. در سال گذشته، رتبه ۱۳۸ را در جدول کشورهای جهان داشت.
دکتر غلامعلی رجایی، فعال سیاسی و استاد دانشگاه در این رابطه نوشت: نکته جالب در این گزارش، اروپا آرامترین قاره جهان، و آسیا دعواییترین قاره کره زمین است! جالبتر اینکه، ۳۰ کشور آرام جهان، در صدرِ کشورهای پر مطالعه هستند و بدون استثنا، سرانه مطالعه کشورهای خشونتآمیز، بسیار پایین است! بهعبارتی، کسانی که کمتر کتاب میخوانند، و بیسوادترند! بیشتر دعوا میکنند و آرامش کمتری دارند! و از این نظر، متأسفانه کشورِ ما از آخر، رتبه بیست و چهارم را دارد!. جالبتر از آن، کشورهای مسلمان، با هر نوع تفکر ۹۰ درصد در جنگ و درگیری هستند! برای مثال، مردم ایرانی غالبا وقتی در تکاپوی رفتن به ترکیه و آنتالیا و.. هستند، در سواحل همین کشورها نیز بسیار غیرمعمول است اروپایی ها را بدون کتاب ببینند. اما ما غالبا مسافرت میکنیم تا پاساژگردی کنیم. فرق ندارد کجا! چه ترکیه، چه قطب شمال یا سفر بیبازگشت به مریخ، کتاب از وسایل موجود در چمدان ما نیست. این در حالیست که فقط با روزی ۳۰ دقیقه مطالعه، جایگاه ما «میتواند» از صد و سی و چهارمین کشور نزاع دوست دنیا، به جمع ۱۰ کشور صلحطلب دنیا تغییر جایگاه دهد. نکته مهم این است که مطالعه، قابلیتِ شیوع دارد و اگر یکی از افراد خانواده،کتابخوان باشد، سایر اعضای خانواده به این عادت مبتلا میشوند!. پس در مرحله اول باعث رشد و پیشرفت خودمان و نسل آینده شویم، و در مرحله بعد باور کنیم که اگر خودمان تغییر کنیم باعث تغییر و توسعه کشورمان خواهیم شد.»
کتابخوانی اگر یک ارزش اجتماعی شود
با توجه به این توضیحات، باید به این نکته اشاره کرد که رابطه میان خشونت و مطالعه، اگرچه در نگاه اول ساده به نظر میرسد، اما بازتابدهنده لایههای پیچیدهای از فرهنگ، اقتصاد و سیاست یک جامعه است. دادههای ارائهشده در گزارش شاخص جهانی صلح نشان میدهد که کشورهایی با سرانه مطالعه بالا، همزمان از کمترین میزان خشونت و بیشترین سطح آرامش برخوردارند. در مقابل، کشورهایی که درگیر نزاعهای داخلی، پروندههای قضایی انباشته و تنشهای اجتماعی هستند، معمولاً در قعر جدول مطالعه قرار میگیرند. ایران، با آماری نگرانکننده از نزاعهای خیابانی و پروندههای قضایی، و با جایگاهی پایین در شاخص صلح، نمونهای روشن از جامعهای است که در آن کمبود مطالعه با خشونت پیوند خورده است. البته باید توجه داشت که مطالعه کم، علت یگانه خشونت نیست، بلکه یکی از حلقههای زنجیرهای است که فشارهای اقتصادی، مشکلات اجتماعی، ضعف نظام آموزش و فرسایش سرمایه اجتماعی آن را کامل میکنند. فرهنگ مطالعه در ایران نه تنها به دلیل گرانی کتاب یا کمبود کتابخانه، بلکه به دلیل نگاه ابزاری و تحمیلی نظام آموزشی به کتاب، از جذابیت و لذت تهی شده است. سفر برای بخش بزرگی از جامعه، فرصتی برای خرید و تفریح کوتاهمدت است نه تجربه فرهنگی، و این نشاندهنده الگویی است که در آن مصرف آنی جایگزین سرمایهگذاری بلندمدت فکری شده است. آنچه این وضعیت را بدتر میکند، این است که خشونت در چنین بستری نه تنها کاهش نمییابد، بلکه به مرور در رفتارهای روزمره عادی میشود؛ از رانندگی تا صف نان. اما تجربه کشورهای موفق نشان میدهد که این تغییر تنها زمانی رخ میدهد که کتابخوانی از یک فعالیت فردی به یک ارزش اجتماعی بدل شود و ساختارهای حمایتی، از نظام آموزشی گرفته تا رسانهها و فضاهای عمومی، آن را تقویت کنند. در غیر این صورت، مطالعه همچون مُسکنی کوتاهاثر بر زخمهای عمیق یک جامعه عمل میکند، نه درمانی پایدار.
