پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، یکی از دغدغههای اصلی امام خمینی و یاران ایشان، بازگشت شعائر اسلامی و احیای ارزشهای اصیل دینی در متن جامعه بود. در این میان، نماز جمعه که میراث بزرگ پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) لقب گرفته و از قرون آغازین اسلام، جایگاهی بلند در انسجام گروهی و هدایت جامعه اسلامی داشته، بیش از پیش مورد توجه بنیانگذار انقلاب قرار گرفت. حضرت امام خمینی (ره) در ۵ مرداد ۱۳۵۸، در حکمی تاریخی، آیتالله سید محمود طالقانی را به امامت جمعه تهران منصوب فرمودند. مردم پایتخت از نخستین ساعات بامداد پنجم مرداد ۱۳۵۸ به سوی زمین چمن دانشگاه تهران، محل تعیینشده برای برگزاری این فریضه، روانه شدند.
خاطرات آن روزها، اینگونه روایت شده که خیابانهای اطراف دانشگاه از جمعیت مشتاق موج میزد و جنبوجوش موجی از امید و همدلی را در سراسر شهر جریان انداخته بود. برگزارکنندگان اولین نماز جمعه پس از انقلاب، بیان داشتهاند که زمین چمن دانشگاه تهران و خیابانهای اطراف بهسرعت مملو از نمازگزارانی شد که برخی برای اولینبار در یک مراسم عبادی بزرگ در کنار یکدیگر میایستادند و صفوف عبادی و معنوی آنان بیپایان بود. صحنههایی چون، وضو گرفتن در کنار دیگران، ذکر دستهجمعی ادعیه و اشک شوق بر گونه نمازگزاران، نشان از معنویت بینظیر آن روز داشت. آیت الله سید محمود طالقانی در نخستین خطبه گفت: «کدام کشور، کدام بلوک، کدام مکتب دارای چنین صفی است؟ صفی که متصل به هم است و چنین صفی را نمیتوان با پول و رشوه و فریب تشکیل داد؛ بلکه میتوان آن را با حق، ایمان خالص و فرمان الهی فراهم کرد. همین صف است که دشمنان اسلام را نگران کرده است و برای اینکه این صف را قطع و متلاشی کنند هر روز بهانهجویی میکنند.»
آیت الله سید محمود طالقانی در نخستین خطبه گفت: «کدام کشور، کدام بلوک، کدام مکتب دارای چنین صفی است؟ صفی که متصل به هم است و چنین صفی را نمیتوان با پول و رشوه و فریب تشکیل داد؛ بلکه میتوان آن را با حق، ایمان خالص و فرمان الهی فراهم کرد. همین صف است که دشمنان اسلام را نگران کرده است و برای اینکه این صف را قطع و متلاشی کنند هر روز بهانهجویی میکنند، زیرا نگران هستند که اگر این صف محکم، گستردهتر و پیوستهتر شد دیگر جایی برای نفوذ استعمار شرق و غرب و مکتبهای دیگر وجود ندارد. این صف عظیم توحید است، صف عبادت است، صف نماز است، صف جهاد است.» این خطبهها، به عنوان سندی گویا از دغدغههای اندیشمندان انقلاب برای تحقق قسط، عدالت و مردمسالاری دینی ارزشمند است.
