علی بمان اقبالی
قدرت هوشمند به معنای توسعه راهبردی عملگرایانه مبتنی بر منابع و ابزارهای مناسب برای تحقق اهداف در طول تاریخ بوده و بر ائتلاف، همکاری و کارکرد نهادها در تمامی سطوح برای افزایش نفوذ و نهادینه کردن مشروعیت در عرصه جهانی نیز توجه دارد. این امر نشان میدهد که در مقاطع تاریخی و شکلگیری کانون تقابل حق و باطل؛ انگیزه زیادی برای بهرهگیری از قدرت هوشمند برای مقابله با تهدیدهای متنوع و پراکنده؛ وجود دارد. بهطور کلی در سیر تحولات نظام جهانی یا ایجاد تغییر در ماهیت و اشکال قدرت به عنوان اصلیترین مؤلفه تعیینکننده جایگاه بازیگران در نظام جهانی، تأثیرگذاری بیشتر قدرت هوشمند نسبت به قدرت سخت و محدودیتهای قدرت نرم را بر روند سیاستها و تصمیمگیریهای دولتها در راستای دستیابی به اهداف و منافع ملی ارتقا بخشیده است. بنابراین برای باقی ماندن قدرت و حفظ منافع در یک موضوع و رسیدن به هدفی والا و ارزشی، حرکت از قدرت سخت به سمت قدرت نرم و در نهایت به وجود آوردن ترکیبی بهینه و مؤثر از وجوه قدرت هوشمند یعنی استفاده بهینه، بجا و زیرکانه از منابع موجود قدرت در هر دو بخش است.
از منظر علمی و تئوریک متخصصین علوم انسانی، موجودیت و عظمت قدرت دارای سه بعد سخت، نرم و هوشمند است و مسیر جریان قدرت از منابع سخت نظیر قتال و تهدید با هدف تحمیل سازش در کنار استفاده از ابزارهای نرم مانند فرهنگ، ارزشهای دینی و فرهنگی و در نهایت استفاده راهبردی بهینه و مدیریتی از منابع قدرت و ترکیب هوشمندانه قدرت سخت و نرم در مقابله با طاغوت و سلطه که از آن به عنوان قدرت هوشمند یاد شده، میباشد.
موضوع مهم دیگر این که منابع سنتی قدرت یعنی توانایی کنترل کردن با در اختیار داشتن منابعی ویژه است؛ چرا که سیاستمداران عموماً قدرت را در چارچوب میزان جمعیت، سرزمین، منابع طبیعی، اندازه اقتصاد، حجم نیروهای نظامی و ثبات سیاسی تعریف میکنند و در این بخش منابع اصلی و کیسههای زر و سکه در انحصار کامل و تمام عیار یزیدیان بود و سپاه حسینی متوسل ارکان توحیدی به خصوص احیای اصل امامت بودند و مهمتر این که یکی از الویتهای مهم امام حسین(ع) ایجاد تصویر مطلوب؛ در فضای تخاصم و تهدید، چهره سیاسی نزد افکار عمومی و مسلمانان عراق و شامات در چارچوب قدرت هوشمند با مبانی تفکر سیاسی و راهبردی بود که خود را نماد عینی و اصیل حق و توحید معرفی و یزید را عین فساد؛ شارب خمر؛ دارای فسق علنی و غاصب رهبری امت اسلامی دانسته و به صراحت بیعت را ناممکن میخواندند؛ چرا که سازش بین کفر و توحید پوچ و بی معنی میباشد و تلاش حضرت با اتخاذ روشهای تشویقی و ترغیبی بر بهکارگیری روشهای اقناعی، با هدف زمینهسازی پذیرش الگوهای اسلامی و ارزشی از سوی لشگر فریب خورده یزیدی بود.
مفهوم قدرت دیپلماسی هوشمند را باید پاسخی به تهدیدها، مخاطرات و محدودیتهایی دانست که در کاربرد قدرت ایجاد میشود؛ بر کسی پوشیده نیست که شکل قدرت در طول تاریخ در حال تغییر بوده است.
زمانی ظهور و سقوط امپراطوریها و در دورهای کشورگشایی نشانه قدرت بوده؛ زمانی کودتا کردن و آوردن یک دستنشانده میتوانسته قدرت را به رخ بکشد و زمانی نیز استفاده از منابع اقتصادی و تحت سلطه درآوردن اقتصاد یک کشور شکل دیگری از قدرت را نشان میدهد و در عصر امام حسین(ع) نماد قدرت در بهدست آوردن ولایت و رهبری جامعه اسلامیبود که در این میان رقابت حق و باطل در دو اردوگاه حسینی و بارگاه یزیدی متمرکز شده بود.
